نقشه خطر زلزله تهران؛ کدام مناطق بیشترین ریسک را دارند؟
تهران، پایتخت ایران، یکی از پرجمعیت‌ترین کلان‌شهرهای خاورمیانه است که در پهنه‌ای زلزله‌خیز قرار گرفته است. موقعیت جغرافیایی تهران در نزدیکی گسل‌های فعال باعث شده تا همواره در معرض خطر زلزله‌های مخرب باشد. از این‌رو بررسی نقشه خطر زلزله تهران، به‌ویژه برای برنامه‌ریزان شهری، مهندسان سازه، و ساکنین این شهر، اهمیت بسیاری دارد.
چرا تهران یک منطقه پرخطر از نظر زلزله است؟
تهران در نزدیکی گسل‌های مهمی مانند گسل شمال تهران، گسل ری و گسل مشا قرار دارد. این گسل‌ها فعال هستند و در صورت وقوع زلزله‌ای شدید، می‌توانند خسارات جبران‌ناپذیری به بار آورند. گسل مشا که از شرق تهران عبور می‌کند، یکی از خطرناک‌ترین گسل‌های منطقه است و در گذشته نیز فعالیت‌هایی داشته است. گسل شمال تهران نیز پتانسیل تولید زلزله‌های بالای ۷ ریشتر را دارد.
از سوی دیگر، تراکم بالای جمعیت، ساخت‌وسازهای بی‌ضابطه، و نبود مقاوم‌سازی در بسیاری از ساختمان‌ها، ریسک آسیب را در صورت وقوع زلزله افزایش می‌دهد. همین عوامل باعث شده‌اند تا نهادهای پژوهشی و دانشگاهی، مطالعات متعددی روی نقشه خطر زلزله تهران انجام دهند و مناطق پرریسک را شناسایی کنند.
کدام مناطق تهران بیشترین خطر را دارند؟
طبق نقشه‌های منتشرشده توسط پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی، مناطق شمال، شمال‌شرق و شمال‌غرب تهران، به‌ویژه در نزدیکی گسل شمال تهران و گسل مشا، در بالاترین سطح خطر قرار دارند. محله‌هایی مانند نیاوران، تجریش، سوهانک، لویزان و لواسانات جزو این دسته هستند. در مقابل، مناطق جنوب تهران، به‌خصوص اطراف شهرری، نیز به دلیل عبور گسل ری از این ناحیه، در معرض تهدید هستند.
البته باید توجه داشت که خطر زلزله تنها به فاصله از گسل وابسته نیست. نوع خاک، عمق آب‌های زیرزمینی و کیفیت ساخت‌وساز نیز نقش مهمی در شدت خسارات دارند. برای مثال، خاک‌های نرم و آبرفتی در مناطق مرکزی تهران می‌توانند امواج زلزله را تقویت کنند.
نقش مقاوم‌سازی سازه‌ها در کاهش خطر
در شرایطی که نمی‌توانیم جلوی وقوع زلزله را بگیریم، مهم‌ترین راهکار کاهش تلفات و خسارات، مقاوم‌سازی ساختمان‌ها است. استفاده از فناوری‌های نوین مانند FRP (پلیمرهای مسلح‌شده با الیاف) یکی از روش‌های مؤثر در افزایش مقاومت ساختمان‌های موجود است. مقاوم‌سازی با FRP می‌تواند بدون تخریب عمده، استحکام دیوارها، ستون‌ها و سقف‌ها را در برابر نیروهای جانبی ناشی از زلزله افزایش دهد.
همچنین بازبینی سازه‌های قدیمی، ارزیابی دقیق ساختمان‌ها، و مشاوره با متخصصان مقاوم‌سازی، قدم‌های مهمی در افزایش تاب‌آوری شهری در برابر بلایای طبیعی هستند. شرکت‌هایی مانند سازه کاران بامداد در این زمینه به‌صورت تخصصی خدمات مشاوره ارائه می‌دهند و می‌توانند به مدیران ساختمان و مالکین در اتخاذ تصمیمات صحیح کمک کنند.
چه باید کرد؟
اولین قدم، آگاهی است. شهروندان تهرانی باید بدانند در چه ناحیه‌ای از نظر لرزه‌خیزی زندگی می‌کنند و بر اساس آن، برای مقاوم‌سازی یا ساخت‌وساز ایمن تصمیم بگیرند. همچنین لازم است شهرداری و نهادهای مسئول، اجرای دقیق مقررات ملی ساختمان را پیگیری کنند و با ساختمان‌های غیرمقاوم برخورد کنند.
افزایش بودجه برای مقاوم‌سازی مدارس، بیمارستان‌ها و مراکز حیاتی نیز از جمله اقداماتی است که می‌تواند در بلندمدت، جان هزاران نفر را نجات دهد. تجربه زلزله‌های گذشته مانند بم و سرپل ذهاب به‌وضوح نشان داد که نبود سازه مقاوم، چگونه می‌تواند یک حادثه طبیعی را به یک فاجعه انسانی تبدیل کند.
جمع‌بندی
نقشه خطر زلزله تهران نشان می‌دهد که این کلان‌شهر در معرض تهدیدی جدی قرار دارد. با این حال، با اقدامات اصولی مانند مقاوم‌سازی سازه‌ها، آگاهی‌رسانی عمومی و رعایت ضوابط فنی، می‌توان تا حد زیادی از شدت خسارات کاست. شهرهایی که تاب‌آوری سازه‌ای بالایی دارند، بهتر می‌توانند از بحران‌ها عبور کنند.
شرکت سازه کاران بامداد آمادگی دارد در این مسیر، خدمات مشاوره تخصصی در حوزه مقاوم‌سازی سازه‌ها را به مالکان، مهندسان و مدیران پروژه ارائه دهد.
منابع:
- پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله (IIEES)
- U.S. Geological Survey – Earthquake Hazards
- Tehran Seismic Microzonation Studies – USGS Report
- Seismic Risk Assessment in Tehran – ResearchGate
بدون دیدگاه